“Enlarging the Space: A One Day Affair on Multiculturalism, Religious Diversities and Nation-Building”

LAHAT AY INIIMBITAHAN sa piging na ito ng Young Moro Professional Network (YMPN) sa darating na ika-2 ong Oktubre. Ito ay bilang bahagi ng 3rd International Ramadan Fair ng grupo. Kahit na sino ay imbitadong dumalo at makipagpalitan ng kuro-kuro o kaya naman simpleng makakuha lang bagong kaalaman sa mga isyu at bagay-bagay na may kinalaman sa Islam, Interfaith Dialogue at peace and order situation sa Mindanao.

May mga ispiker na naimbintahan para magbigay ng kanilang kuro-kuro sa mga nasabing usapin. Moro, NGO worker, academe, at mga taong babad sa mga nasabing usapin. Isang araw lang ito kaya huwag nang palalampasin. Dadalo rin ng grupong Bailan para isang tugtugan.

Heto ang mga usaping tatalakayin sa buong maghapon tingnan kung interesado kayo.

Challenges to Multiculturalism in The Philippines

Religion and the Popular Culture: Media and the Myth-Making

Islam and Diversity

Religious Diversity, Interfaith Dialogues and Nation Building: Convergences and Divergences in Islam and Christianity

Historical Background of the Roots of Perceived Conflict

Real in the Field: The Realities of Conflicts in Specific Places in Mindanao.

Kung nais na dumalo anupa't kontakin lang ako : Rogelio Braga 0918-7797982 or email ogiebraga@yahoo.com or bisitahin ang website ng YMPN.

Interfaith Youth Forum on Multiculturalism in the Philippine Setting

(An Inter-Faith Youth Forum)

3^rd International Ramadhan Fair

Date: October 2, 2008

Venue: Clamshell 2, Intramuros, Manila, Philippines

"Bayot" and "Meranao" Actors on 2008 Aliw Awards Best Actor Category

OKAY I HAVE to admit it - I was elated when playwright Glen (Sevilla Mas) called me last night just to tell me that actors from my play Ang Bayot, Ang Meranao at ang Habal-Habal sa Isang Nakababagot na Paghihintay sa Kanto ng Lanao del Norte were nominated on the Best Actor Category for the twenty-something year old award giving body 2008 Aliw Awards.

Joey Paras and Arnold Reyes were nominated for this year's Aliw Awards for Best Actor Category (non-musical).

In jest I bought an ice cream at 3:00 am for my colleagues at the department to celebrate the good news. Yipeee! You know why? Because it has been years (I think almost 8 years) since a body of people recognized my work (or things that have something to do with my work.) The last 'award' that was given to me was in 2000 by my University (of Santo Tomas) through Dr. Ophelia Alcantara-Dimalanta.

The nominations are really for the two brilliant actors who made Hamid and Bambi alive on stage. Usually it's the actors themselves who send thanks to people on their podium but at this point I would like to send that thank bunch to pagaris from the Mindanao State University - Marawi City visiting Manila for their help (as in super help) to Arnold Reyes - on the accent, nuances so as the mannerisms that even I myself overlooked whenever I meet Meranao Moros here and in Mindanao. Madakel a salamat to Khal Mambuay, Adbe Campong, Abdul Yasser Lomangcolob, Maru Macarambon, Aliah Macapanton and to Alimoding Muslim. And thank you for reading the play and to those comments to improve the piece.

Cheers to the UP Repertory Company, Nick Olanka, to my readers PETA Writers Pool peeps, Writers Bloc, Inc. pen pushers, to my Moro literary comrade Jelanie Mangondato, Amera Bongcarawan and to Abdul Hamid Haji-Omar,.

Again, congrats for the nominations Joey Paras and Arnold Reyes! Alhamdulillah!

So Sanggibo a Ranon na Piyatay o Satiman a Tadman (Dula sa Isang Yugto)

Stella: Nabubuhay tayo sa paglikha ng libo-libong alaala ng pag-ibig. Mga alaala na kayang wasakin ng isang salita, ng isang pagtatagpo, ng isang pangyayari. Pero ganoon nga naman talaga siguro ang buhay ano? Patuloy ang pagwasak: hindi dapat tayo titigil sa paglikha. Malupit ang buhay.

Maglalabas ng pigil na pagtawa si Stella. Nangungutya.

Adbulrahman: Babalik na ako sa amin sa Malabang, Stella. Sasama ako kay Hamid. Tatapusin ko lang ang huling exam bukas sa pagsasara ng semester.

Katahimikan. Malulungkot si STELLA.

Stella: Kung nag-iisip ka na isasama ako pabalik sa atin - huwag ka nang mag-abala. Hindi na ako babalik sa Lanao.

Stella (matanda): ...dahil hanggang ngayon naamoy ko pa rin ang silong ni Ama. Ang mga mababahong daga na kahit na anong linis ko tuwing umaga hindi naaalis ang lansa ng kanilang mga balahibo.

Stella: Putang ina hindi ko na babalikan ang alaala ng Tucub. Kasing baho siya ng mga balahibo ng mga daga sa silong ni Ama - nananatili ang sangsang hanggang sa panaginip.

Abdulrahman: Babalikan kita rito sa Maynila.

Stella: Hindi ako maghihintay.

(This is going to be my entry for deliberation 2009 Virgin Labfest at the Cultural Center of the Philippines - hay cross all my fingers! Thanks also to Bing Veloso and Bailan Band for the doing the song for the play - "Tagulaylay sa Kamatayan ng iyong Maratabat" - O , hayan announce ko sa universe wala nang bawian.)

David Foster Wallace, 46

"Learning how to think really means learning how to exercise some control over how and what you think. It means being conscious and aware enough to choose what you pay attention to and to choose how you construct meaning from experience. Because if you cannot exercise this kind of choice in adult life, you will be totally hosed. Think of the old cliché about quote the mind being an excellent servant but a terrible master.

This, like many clichés, so lame and unexciting on the surface, actually expresses a great and terrible truth. It is not the least bit coincidental that adults who commit suicide with firearms almost always shoot themselves in: the head. They shoot the terrible master. And the truth is that most of these suicides are actually dead long before they pull the trigger."

Salary and Benefits

MINSAN NATATAWA AKO sa sarili ko kapag naiisip ko ang suweldo at benefits bilang pangunahing factor kung mananatili ba ako sa trabaho o hahanap ng ibang mas 'greener pasture.' Natatawa ako dahil parang hindi ko na nakasanayan ang mga ganitong dahilan sa tuwing ginagawa ko ang exit interviews sa mga nag-resign na empleyado. Ito kasi ang malimit, hindi ko sinasabing palagi, na dahilan ng mga taong panandaliang solusyon (sa pera at luho) ang hanap hindi career.

Normal na sa industriya ng call center industry ang mataas na attrition rate. Mabilis kasi ang turnover sa industriya. Ang mga ahente at empleyado parang damit na namimili sa samu't saring call center na nagsusulputan sa tabi-tabi. Kapag may bagong call center sige ang lipat ng mga tao - 'mas lamaki raw yata ang suweldo at benefits!' parang apoy na kakalat kaagad ang balita. Normal ito sa call center industry. Ito ang excitement sa aming industriya. Ngunit sana'y manatili ang ganitong kultura sa call center industry.

Marami nang pag-aaral ang isinagawa upang ituwid ang paniniwalang 'salary and benefits' ang tanging makapagpapanatili sa isang empleyado na manatili sa isang organisasyon. Simulan mo kay Maslowe at tapusin mo sa pinakabagong management book na mahuhugot mo sa bookstore. Ang pagkahumaling sa ideyang ito ay maaari ring mapag-usapan sa punto de bista ng mga management style ng mga Hapones. Lifetime employment ang sa kanila. Hindi dahil sa pera o anumang materyal na bagay ngunit malalim ang pinag-uugatang dahilan nito sa kanilang kultura.
Ano nga ba ang makapagpapanatili sa isang empleyado sa kanyang organisasyon?

Sa aking karanasan, culture at values ang isa mga bagay na nagpapanatili sa isang tao na manatili sa isang organisasyon. Culture and values din ang siyang tinitingnan ko sa loob ng anim na buwang probationary period ko sa isang kumpanya. Bakit ako papasok at magbibigay ng aking talento sa isang organisasyon na may taliwas sa culture at values sa aking personal na culture and values? Ito rin ang formula ko sa pananatili sa isang kumpanya. Mahalaga kasi sa akin, bilang isang indibidwal at propesyunal ang mga values at kultura ng organisasyon. Ilang beses na ba akong nakarinig ng mga horror stories na kahit mataas ang suweldo e nagre-resign? O iyong kahit mababa ang suweldo pero 'happy ako sa boss ko at sa nacha-challenge pa rin ako sa trabaho ko!'?

Hindi lamang materyal na bagay ang kailangan ng tao. Ang tao ay isang dinamikong lakas na kailangan palaging may pag-unlad, paggalaw. Palagi rapat may challenge. Kung may challenge palaging may change. At mahalaga sa development ng isang indibidwal ang 'kultura ng pagbabago'. Ang isang empleyado ay isang indibidwal, isang tao. Hindi siya makina na papasakan lang ng 'salary and benefits' para gumalaw at maging kapaki-pakinabang.

Sa Pagdating ng Barbaro : Isang Paglingon

"No tyranny can stifle a real artist."

-F. Sionil Jose

NITONG NAGDAANG BUWAN nakita ko muli sa tv ang mga imahen ng Lanao del Norte - ang kaguluhan, ang karahasan, at ang iba't ibang hinabing takot - totoo man o likhang isip. At habang nagpi-piyesta ang lahat sa opisina, sa Maynila, maging sa aming bahay sa mga imahen na nakabandera sa tv at siya ring patuloy ang namumuong galit ng sankamadlaang Filipino lalo na sa Maynila na uhaw sa 'katotohanan' na nakatambad sa kanilang harapan nagbalik sa akin ang lahat-lahat ng alaala sa lugar na ito. Iwinaksi ko na ang lahat ng masasamang alaala ng mga tao, karanasan, at maging damdamin na ipinunla sa akin ng malupit na lunan na ito sa Mindanao. Ngayon ko lang naisip na napakadaling maghusga ng mga tao, napakadaling magtanim ng galit, at tila napakalayo ng Lanao del Norte sa puso at isipan ng mga tao.

At habang nagpi-piyesta ang lahat sa damdaming nais na ipunla (muli) ng 'conspiracy' ng gubyerno at ng midya sa puso ng sambayanang Filipino laban sa mga Moro at ikubli ang pinakamaliliit na bahagi ng mga karanasan sa Lanao del Norte nagbalik sa akin ang isang dula. Ang dula na isinulat ko noon sa Linamon, Lanao del Norte habang nakababad ako sa isang lugar kung saan ang galit, ang takot, at ang 'tahimik' na karahasan sa mga Moro ay nakatambad sa aking harapan. Karahasan na nagaganap sa katahimikan at kapayapaan at kasabay nito ang nakapinid na bibig ng lahat, ng sambayanan ukol dito. Napakadaling maghusga ng sambayanang Filipino.

Ipinalabas ang Sa Pagdating ng Barbaro (Sa Kiyapakaoma o Mananangga) bilang hindi opisyal na entry sa 2007 Virgin Labfest sa Cultural Center of the Philippines. Ang dula ay kabilang sa independent production ng nasabing festival. Hindi nakapasok sa opisyal na talaan ng mga dula ang Sa Pagdating ng Barbaro at inilako ko pa ito sa iba't ibang grupo. Naalala ko noong panahon ng festival na wala akong trabaho, sariwa pa sa akin ang isang masamang karanasan mula sa dating trabaho at mga kasama sa trabaho, ang gulo-gulo ng isip ko. Sariwa pa noon ang mga pananakot sa akin sa dati kong opisina huwag lang lumabas ang pinakatatagong mga lihim sa kanilang mga gawain. Tila nagpatung-patong ang lahat ng kamalasan sa buhay at ibinagsak ng isang palakpak. Sa sobrang siphayo naupo na lang ako sa gilid ng Vinzon's noon sa UP Diliman. Nais kong maipalabas ang dula. At nakalulungkot isipin na pagdating ko ng Maynila ipipinid pang muli maging ang aking boses.

Ngunit isang hulog ng langit ang Vinzon's Hall, si Rody Vera, si Sir Dennis Marasigan at ang UP Repertory Company. Pinayagan ng mga organizer ang dula na maipalabas sa festival ngunit venue at available technicals lang ang maibibigay nila dahil nailaan na ang budget sa mga opisyal na kasali sa festival. At ako na ang bahala sa lahat-lahat. Ikaw na, Ogie, ang maghanap ng produksiyon.

Inalako ko ang dula sa iba't ibang grupo. May mga ibang tahasang tumanggi dahil sa nilalaman ng dula. Dahil sa takot. At hayun na nga - isang grupo sa Unibersidad ng Pilipinas ang kumuha at nakipagsalaparan sa dula. Naalala ko pa noon kung paano ako nagpaliwanag sa mga kasapi ng UP Rep, sa kanilang harapan, tungkol sa dula, sa mga katotohanan na hindi sinasabi ng midya, ng mga dumadalaw dito sa Maynila na mga 'alagad ng Sining' mula sa Mindanao na pinupondahan ng gubyerno, ang aming edukasyon - sa katotohanan ng isang lipunan. Ng isang karahasan na nagaganap sa panahon ng 'peace and order'.

Mahirap pag-usapan ang isang uri ng takot na mas matanda pa kay Mahoma. Isang takot na kasing tanda ng kasaysayan ng isang lugar. At talagang mahirap pag-usapan sa madla ang mga bagay na sinasabi natin kapag nakatalikod ang isang Muslim, ang isang Moro. Hindi biro ang i-justify ang bigotry, discrimination, hypocrisy, at marginalization for the sake of survival. Sumpain ang Barbarong dumating sa ating lipunan na may dala-dalang maleta na hindi natin alam ang laman!

Maraming salamat sa UP Repertory Company sa pagtitiwalang dalhin ang Barbaro sa entablado.

At makalipas ang ilang pagpapaliwanag at pagpapalitan ng kuro-kuro sa mga kasapi ng UP Rep sa gilid ng Vinzon's isa sa kanila ang nagsabi, 'Sige, Ogie, may direktor na kami.'

At ang aking pasasalamat sa lahat-lahat ng kaluluwa na tumulong sa akin sa ilagay sa entablado at ipakita sa madla ang isang bahagi ng Lanao del Norte sa panahon ng 'peace and order'. Salamat sa aking direktor na si Nick Olanka, kay Vanessa Amante puno noon ng UP Repertory Company, sa UP Repertory Company, kay Sir Dennis Marasigan at Rody Vera, sa PETA Writers Pool lalo na kay Sir Manny Pambid at Bing Veloso. Maraming salamat sa aking literary comrade sa pagbabasa ng dula at pagbibigay sa akin ng lakas ng loob sa mga panahong ipinalalabas ang dula sa Cultural Center of the Philippines, Jelanie Mangondato. Salamat sa The Writers Bloc, Inc, sa estrangherong Meranao na nagsalin ng dayalogo sa Meranao na sa kasamaang palad hindi ko na maalala ang pangalan na siyang naging katuwang ko sa pagsulat nitong dula, at salamat kay Allah (swt). Kay Elizabeth Mapula na hindi ko iniwanan ganoon din kina Job Pagsibigan at J. Dennis Teodosio - mga mandudulang naging kaibigan ko at sumama sa akin upang mabuo ang independent production sa Virgin Labfest.

Nasa ibaba ang ilang bahagi ng Sa Pagdating ng Barbaro - paumanhin nakuha ko ang larawan sa site ni Nick Olanka at ng UP Repertory Company. Mabuhay ang malayang pag-iisip! Mabuhay ang Sining na hindi mananahimik!






"Naku, wala hong ganyan dito. Wala. Baka doon ho sa kabilang lugar. Doon sa Bosque. Sa malayo. Wala hong Eloisa dito sa amin. (Sa mga kapit-bahay) Di ba walang ganyang nakatira rito?"









"Hoy Tagalog! Kilala ko si Eloisa San Matias! Tiyahin ko iyan gusto mo tawagin ko?"









Darating si NORAIDA dala-dala ang bungkos ng labahan. Matatahimik ang lahat. Magtitinginan at magbubulungan. Tatapunan nila ng mapagdudang mga tingin si NORAIDA. Hihinto si NORAIDA nang makita niya ang nakasabit na bangkay. Blanko ang kanyang mukha. Nakayuko itong aalis. Bibigkasin nila ang mga sumusunod na linya habang nagtatapon ng mapagdudang tingin kay NORAIDA at sa kanyang tinungo.

"Hoy, Bakak, sino iyong Tagalog na dumalaw sa iyo?"

"Wala iyon. Taga-Iligan. At huwag mo akong tatawaging ‘Bakak’."

"Pati ba naman kami, Eloisa, lolokohin mo. E, ang tagal-tagal niyong nag-usap. At hindi iyon taga-rito ano!"

"E, sino ba siyang talaga?"

" Hindi ko nga kilala. Isang estranghero. Nagtatanong kung gusto ko raw bumili ng insurance."

"Ano’ng laman ng maleta? Buksan mo nga…"

Basahin ang rebyu ng PDI sa Dula:

"Provocative and disturbing, with a clever twist for an ending, “Sa Pagdating ng Barbaro” was a modest but successfully realized attempt to examine issues far larger than individual relationships, family dysfunction or workplace angst."The Philippine Daily Inquirer: